Invazivne i neinvazivne dijagnostičke metode u medicini

Dijagnostička metoda je svaka medicinska procedura koja se izvodi sa ciljem prevencije ili otkrivanja bolesti, postavljanja precizne dijagnoze bolesti i njenog praćenja.

Sa jedne strane, za postavljanje dijagnoze bolesti, ponekad je dovoljan samo osnovni fizikalni pregled koji lekar izvodi u svojoj ordinaciji uz eventualnu upotrebu osnovnih medicinskih aparata, poput stetoskopa. Sa druge strane, određene dijagnostičke metode zahtevaju ne samo složeniju opremu već i izvođenje u strogo kontrolisanim uslovima.

Dijagnostičke metode se mogu grubo podeliti u dve grupe:

– neinvazivne
– invazivne.

Neinvazivne dijagnostičke metode

U neinvazivne dijagnostičke metode ubrajaju se sve one metode pri čijem izvođenju ne dolazi do prekida kontinuiteta kože, nema kontakta sa vidljivim sluzokožama, niti sa unutrašnjošću šupljih organa koji na površini tela inače imaju svoje prirodne otvore.

Na primer fizikalni pregled, koji podrazumeva inspekciju, palpaciju, perkusiju i auskultaciju (obično srca i pluća uz pomoć stetoskopa), zatim merenje pulsa i krvnog pritiska, merenje telesne temperature, pregled usne duplje, ali i rendgengrafija, EKG, EEG, EMG itd. su samo neke od brojnih neinvazivnih dijagnostičkih metoda. Međutim, pregled bubne opne pomoću otoskopa, pregled unutrašnjosti nosa ili pak rektalni pregled ne spadaju u grupu neinvazivnih dijagnostičkih metoda.

Neke od najaktuelnijih dijagnostičkih metoda iz ove grupe su radiografija, ultrasonografija, kompjuterizovana tomografija i nuklearna magnetna rezonanca.

Radiografija (rentgen)

 

Radiografija (rentgen) je neinvazivna dijagnostička metoda koja se zasniva na korišćenju jonizujućih X zraka za snimanje različitih delova tela i organa. Osnovna je dijagnostička metoda kod ispitivanja koštano zglobnog sistema. Upotrebom ove metode se vrlo brzo dobijaju podaci o povredama, degenerativnim i zapaljenskim bolestima kostiju, deformitetima, tumorima i cistama koštano – zglobnog sistema.

Nezaobilazna je i u dijagnostici brojnih plućnih bolesti, poput, na primer, pneumonije, hronične opstruktivne bolesti pluća, pneumotoraksa, izliva u grudnoj šupljini, tumora pluća i grudnog koša, tuberkuloze, profesionalnih bolesti itd. Radiografija je od velikog značaja i kod bolova u stomaku, jer može da potvrdi sumnju na neko od sledećih stanja: pucanje creva, zastoj u pasaži crevnog sadržaja, kamen u mokraćnim putevima itd. 

Ultrasonografija (ultrazvučni pregled)

 

Ultrasonografija (ultrazvučni pregled) je neinvazivna dijagnostička metoda zastupljena u gotovo svim granama medicine. Tehnika ultrazvučnog pregleda se zasniva na prolazu zvučnih talasa visoke frekvencije kroz tkiva i organe, njihovom odbijanju različitim brzinama, vraćanju ka sondi i napokon vizueliziraju na ekranu aparata. Ova metoda pruža podatke o izgledu i veličini parenhimatoznih organa, proceni njihove strukture i eventualnog prisustva stranog sadržaja u njima. Metoda je potpuno bezbolna i prema dosadašnjim saznanjima ne ugrožava zdravlje pacijenta.

Prilikom ultrazvučnog pregleda pacijent se najčešće nalazi u ležećem položaju, a lekar sondom ultrazvučnog aparata, na koju se nanosi gel u tankom sloju, prelazi preko kože interesne zone. Nakon pregleda, koji traje nekoliko desetina minuta, pacijent dobija usmeno objašnjenje i pisani izveštaj koji je u novije vreme često dopunjen i foto – snimcima.

U kombinaciji sa dopler tehnikom moguće je vršiti i pregled krvnih sudova, što je od naročito velikog značaja u neurologiji i vaskularnoj hirurgiji.

 Kompjuterizovana tomografija (CT)

 

Kompjuterizovana tomografija (CT) je još jedna savremena neinvazivna dijagnostička metoda koja se zasniva na pretvaranju X zraka u svetlosne ili električne impulse koji se prenose i skladište u kompjuteru, u vidu visoko kvalitetnih slika preseka pojedinih organa. Gusta tkiva, poput kostiju, prikazuju se svetlim nijansama sive do beličaste boje, manje gusta, poput mozga, nijansama sive boje, a prazan prostor se boji crno.

Skener je aparat velikih dimenzija u čijem centralnom delu se nalazi kraći tunel. Za vreme pregleda ovim uređajem, pacijent leži na stolu koji se kreće kroz pomenuti tunel i za to vreme se izlaže dejstvu rentgen zračenja.

Kako bi se izbeglo štetno dejstvo jonizujućeg zračenja na ljudsko tkivo, preporučuje se da minimalni razmak između dva snimanja skenerom traje oko tri meseca.

 Nuklearna magnetna rezonanca (NMR)

 

Nuklearna magnetna rezonanca (NMR) je neinvazivna dijagnostička metoda, koja ima za cilj preciznu vizuelizaciju i lokalizaciju mekotkivnih organa poput mozga, kičmene moždine, pluća, organa stomaka i male karlice i eventualnih lezija odnosno žarišta u njima.

Nuklearno-magnetno-rezonantna spektroskopija (NMR) je bazirana na detekciji signala atoma iz različitih položaja u molekulu i pri tome da svaki signal dovede u vezu sa nekom od poznatih spinskih interakcija, glavnim izvorima podataka o molekulskoj strukturi i dinamici. Ovo je jedina metoda kojom može da se odredi struktura biopolimera sa razlaganjem na atomskom nivou.

Pregled na NMR-u traje 15 do 45 minuta, tokom kojih se od pacijenta očekuje potpuno mirovanje. Ova metoda je bezbolna i potpuno neškodljiva, a konstantan zvuk koji se čuje za vreme pregleda neki smatraju vrlo neprijatnim.

NMR-u se ne smeju podvrgavati pacijenti sa ugrađenim pejsmejkorom, metalnim stranim telima, pacijenti sa ugrađenim hirurškim klipsevima, kao i pacijenti sa nekim veštačkim srčanim zaliscima. Zubni implanti i plombe ne predstavljaju kontraindikaciju za ovaj vid pregleda, ali mogu napraviti problem u tumačenju nalaza u regiji nosa i paranazalnih sinusa.

 

 Ostali neinvazivni dijagnostički aparati

Razvoj dijagnostičkih aparata je u najdirektnijoj vezi sa razvojem elektronike, tj. senzorike i naprednoj softverskoj obradi podataka. U tom smislu reči, prezentovaćemo tri aktuelna dijagnostička aparata, koji su u trenutku pisanja ovog teksta najsavremeniji instrumenti u svojoj klasi. Zračenje ovih aparata je u spektru elektromagnetnih talasa niskih energija (radio opseg), tako da su apsolutno bezbedni po zdravlje pacijenata.

Neinvazivna tehnologija za biohemijsku analizu krvi

ANESA tehnologija se bazira na naprednom merenju temperature na mreži biološki aktivnih tačaka ultra preciznim termičkim seznorima. Informacije se kasnije matematičkim interpolacijama obrađuju i prezentuju dijagnostičaru. Na prvi pogled krajnje zapanjujuće, ali Nasini naučnici su izašli sa besprekornim analizama krvi bez upotrebe igala i biohemijske laboratorije. U Srbiji Dr Gifing centar primenjuje veoma efikasno ovaj uređaj za osnovnu i naprednu neinvazivnu biohemjsku analizu krvi.

In Body  – dijagnostika količine i raspodele masnog tkiva

Zanimljivo je spomenuti novu genereaciju neinvazivnih dijagnostičkih aparata koji su bazirani na merenju promena i fluktuacija dijalektinčne propustljivosti na energo informaciono jonskim strukturama u ćelijskom prostoru određenih tkiva. Transmiteri ovih aparata rade u MRT spektru frekvencija i u zavisnosti od frekventne propagacije duž apriorno definisanih kanala  identifikuju  i  mere količinu i raspored masnog, ali i svih ostalih vrsta tkiva. In Body je najčuveniji aparat iz ove grupacije, a više detalja možete pogledati ovde. Na sajtu proizvođača ovog dijagnostičkog uređaja nalaze se tridesetak zdravstvenih, sportskih i rehabilitacionih ustanova u Srbiji, a svoju sve širu zastupljenost stiče zahvaljujući ljudima koji su na programu hrono ishrane.

Test Intolerancije na hranu

Pored InBodija spomenimo i MORA aparat koji se vrlo uspešno koristi u neinvazinim testovima intolerancije na hranu. Više detalja možete pogledati ovde Drgifing.com/test-intolerancije/.

U osnovi i jednog i drugog aparata je biorezonantna dijagnostika, sa razlikom da se kod prvog dijagnostifikuje struktura tkiva, a kod drugog iskorišćenje, akumulacija i ostaci hranjljivih materija  koja u datom trenutku opterećuje organizam.

Nakon detekcije ovih supstanci (nekad i alergena) kreira se lista namirnica koja minimizira hranljive materije koje su u zasićenju, odnosno lista namirnica čiji nutritieni nedostaju.

 

Invazivne dijagnostičke metode

 

Invazivnim dijagnostičkim metodama pribegavamo uglavnom onda kada nije moguće postaviti preciznu dijagnozu pomoću neinvazivnih dijagnostičkih metoda. Neke od ovih metoda, na primer venepunkcija, svakodnevna su dopuna fizikalnom pregledu. Sa druge strane biopsija je invazivna dijagnostička metoda koja se obično izvodi u operacionoj sali i podrazumeva tehniku ispitivanja tkiva pod mikroskopom, najčešće na odeljenju patologije. Ako se pri tome uzima samo deo tkiva radi se o incizionoj biopsiji, ali kada se uklanja čitava sumnjiva promena reč je o ekscizionoj biopsiji. Uzimanje dela tkiva ili neke telesne tečnosti iglom je procedura poznata kao aspiraciona biopsija ili punkcija.

U grupu invazivnih dijagnostičkih metoda spadaju još i endoskopija, koronarografija i laparoskopska hirurgija.

 

Endoskopija je jednostavna minimalno invazivna dijagnostička metoda kojom se pomoću kamere koja se nalazi na kraju duge, obično fleksibilne cevi posmatra površina šupljih organa. Ova metoda ima široku primenu ne samo u gastroenterohepatologiji i pulmologiji, već i u urologiji (cistoskopija), ginekologiji (npr. kolposkopija, histeroskopija, faloposkopija), pa čak i ortopediji.

Lekar koji izvodi pregled endoskopom može uzeti bris sa površine sluznice organa koji se posmatra, izvršiti biopsiju uočene promene ili trenutno terapijski delovati (npr. zaustaviti krvarenje iz čira na želucu).

U zavisnosti od toga koji je organ predmet posmatranja endoskopom razlikujemo više vrsta endoskopskih pregleda. Evo nekih.

Ezofagogastroduodenoskopija podrazumeva pregled gornjih partija gastrointestinalnog trakta: jednjaka, želuca i dvanaestopalačnog creva. Fleksibilna cev endoskopa se plasira kroz usta u kojima se najpre postavi plastični štitnik i pažljivo se uvodi sve do kraja dvanaestopalačnog creva. Pregled traje vrlo kratko, ali ga većina smatra jako neprijatnim.

Enteroskopija je endoskopski pregled tankog creva

Kolonoskopija je vrlo precizan endoskopski pregled debelog creva koji omogućava dijagnostiku patoloških promena na nivou debelog creva. Kolonoskopskom pregledu prethodi specifična priprema, 24 časa pre pregleda, koja podrazumeva upotrebu određenih lekova tkzv. čištača creva i sprovođenje dijete. Kolonoskopija se izvodi u ležećem položaju, a pacijentu se, kroz čmar, plasira savitljivi endoskop.

Pregled nije bolan, ali je neprijatan, naročito zbog ubacivanja vazduha u crevo, tokom samog pregleda, a zbog lakšeg uvođenja instrumenta, što kasnije dovodi do osećaja nadutosti. Kolonoskopija se može izvesti i pod kratkotrajnom anestezijom, o čemu odluku donosi pacijent ukoliko ima saglasnost anesteziologa.

Sigmoidoskopija je endoskopski pregled donjih partija debelog creva.

Rektoskopija je endoskopski pregled stanja sluznice završnog dela debelog creva (rektuma) u dubini do najviše 25cm. Pregledom je moguće uočiti polipe u analnom kanalu i rektumu, hemoroide, fisure, tumorozne i mnoge druge promene u završnom delu debelog creva. Rektoskop je, za razliku od do sada opisanih endoskopa, rigidna, metalna cev male debljine.

Cistoskopija predstavlja endoskoski pregled mokraćne bešike.

Bronhoskopija je invazivna dijagnostička metoda koja ima za cilj posmatranje unutrašnjosti disajnih puteva. Izvodi se tako što se bronhoskop plasira kroz usta ili nos preko disajnih puteva do plućnog tkiva. Ova metoda je ne samo dijagnostička već i terapijska.

6 sati pre izvođenja ove procedure, koja traje 30 do 60 minuta, treba obustaviti unos hrane i pića. Procedura se može izvoditi i u lokalnoj ili kratkotrajnoj opštoj anesteziji, jer iako bezbolna, smatra se vrlo neprijatnom.